Dün sevgili Oğuz Satıcı ile laflarken bana iş ve siyaset dünyasında ortak tanıdığımız bazı kişiler için “onlara Spin Doctors deniyor, biliyor musun?” dedi. Bilmediğim bir terimi öğrenmenin heyecanıyla dinledim. Dün akşam da Yalın Alpay’ın hazırladığı çalışmayı benimle paylaştı. Konferanslarımda anlatacağım konulara yenisi eklendi. Şimdi de sizlerle paylaşıyorum:
Günümüz dünyası, kurumlar ve halk arasındaki iletişimi yazılı ve görsel basın aracılığıyla kuruyor. Hükümetin vatandaşlarıyla olan iletişiminden, sivil toplum örgütlerinin kamuoyu ile iletişimine kadar her şey basın aracılığıyla gerçekleştiriliyor. Bu nedenle günümüzde gazeteciler kendilerini genelde “sistemin gözcüleri” olarak tanımlamaktan hoşlanırlar. Bilgi çağındaki yaygın bir dogmaya göre, politikacılar medya tarafından tahakküm altına alınırlar. Buna mediaracy diyorlar (medyanın seçmenlerden daha etkili ve sözü geçer olduğu bir demokrasi türü anlamında).
Medyanın bu gücünün farkında olan kişiler yalnızca liderler ve gazeteciler değil. Aynı zamanda, medyanın bu büyük gücünün farkında olan zeki ve bilgili ara bir sınıf var. Bunları iletişim uzmanları diye çağırıyoruz. Liderlerin basınla ilişkilerini düzenlemelerine yardımcı oluyorlar. Ancak bu grup içinde de, medyanın gücünü tersine kullanabilmeyi akıl edebilen ve buna uygun bir ortamı sağlayan bir anarşist/Machiallevist [1] grup da buluyor. İşte kural tanımayan bu azınlık, günümüzde “spin doctors” adıyla tanımlanıyor. Spin Doctors’un amacı bilgi vermek değil, medya ve kamuoyunu manipüle etmektir.
Bir Spin Doctor için, çalıştığı kişinin çıkarı her şeyin üzerindedir. Etik kaygıları yoktur. Onun yönetiminde haber yönetimi, haber yönlendirmesine, şeffaflık kandırmacaya, etkileyici gündem gizli propagandaya ve doğruluk da çarpıklığa dönüşür. Spin, gerçek ortaya çıkıncaya kadar (ki çoğu zaman hiçbir zaman çıkmaz) onları çarpıtma, etraflarında dolaşma sanatıdır. Spin Doctors, kitleleri psikolojik olarak uygun duruma getirmek için sürüye uyma, korkuya başvurma, otoriteye başvurma, aşırı basitleştirme, sıradan konuları çekici hale getirme, halktan biri, günah keçisi, stereo tip, hoşnutsuzluk yaratma gibi karmaşık teknikleri kullanırlar. Bir spin doktoru, spin’i, herhangi bir şeyin en pozitif ya da en negatif yönünü vurgulamak yahut abartmak için kullanır.
Spin Doctors, gazetecilerin nasıl haber seçtiklerini, her gün gazetecileri yeni bir hikayeyle nasıl besleyeceklerini bilirler. Şaşırtıcı taktikler kullanarak (örtbas etme, yangına körükle gitme, kötü haberi saklama, kara para aklama) kullanarak bir hikayeden nasıl yararlanacaklarını çok iyi bilirler. Beklentileri yönlendirirler. Lobi yönetirler, bazı gazetecilerle imtiyaz ilişkiler geliştirirken, bazılarına gözdağı verirler.
Spin Doctors, modern medyanın zayıflıklarından yararlanmak için tasarlanmış en ileri halkla ilişkiler tekniklerini kullanırlar. Kapı tutucuların nasıl etkileneceğini, yüksek gazetecilik standartlarının nasıl atlatılacağını ya da kullanılacağını bilirler. Anonim kaynaklardan haber sızdırmanın kötüye kullanılmasının sistematik hale geldiği, bunaltıcı bir enformasyon akışı denetiminin normal olduğu bir kültür yaratırlar. Bir mesajı olgusal kesinliğine aldırmadan yayarlar ve iyi seçilmiş cümleleri, ilgiyi başka yöne çekmek için stratejik olarak iyi hazırlanmış iddiaları, saptırmayı ve yanlış yönlendirmeyi kullanırlar.
Çok yakın zamanda Pentagon için çalışan bazı halka ilişkiler şirketleri, tamamen olaylar bile uydurdular: Saddam’ın heykelinin düşürülüşünü, Saddam’ın yakalanıp esir alınışını (Saddam fare deliğinde yaşamıyordu), Jessica Lynch’in (asker olarak bir kahraman değildi) muhteşem kurtarılma operasyonunu sahnelediler. 11 Eylül olayında eylem sahibinin tamamen Usame bin Laden olduğu savunuldu ancak peş peşe yapılan belgesellerde, bu iddia oldukça zor durumlara düşürüldü. Belki de ABD kendi kendisine, tek süper güçlü dünyada operasyon hakkı tanıyabilmek için kendi kendisini vurdu ve spin doctors aracılığıyla bunu dünyaya başka türlü algılattı. En büyük spin doctor’luk örneklerinden birisinin ise sık sık, ABD’nin Ay’a ayak basma olayı olduğu söyleniyor. ABD’nin Ay’a hiçbir zaman ayak basmamış olduğu, fotoğraf görüntülerine dayanılarak, defalarca iddia edildi ve oldukça ciddi argümanlar ileri sürüldü.
Sonuçta denilebilir ki spin doctors, modern dünyanın haber yönlendiricileri, guruları, büyücüleridir ve denebilir ki “world is spinning on spin doctors’ fingers” (dünya spin doctors’un parmaklarında dönüyor).
————————–[1] Machiavelli (1469-1527), Ünlü Prens kitabının yazarıdır. Siyasette, elde etmek için, her yolun mübah olduğunu, kralın çıkarları doğrultusunda yalan söylemenin, dolandırmanın, sözünü tutmamanın, yalan haber yaymanın meşru olduğunu savunur.