Havayolu şirketlerinin yaşadığı sıkıntılar inanılmaz bir değişim dalgasının habercisi olabilir.
Her Amerika seyahatimde havayolu şirketlerine, özellikle de hizmetlerine bakıyorum. Ne yazık ki her geçen gün daha kötüye gidiyor. Elektronik bilete geçildiği için check-in bankolarında çalışan sayısı inanılmaz azalmış. Yer personeli azalsa da önemli maliyet kalemleri yerinde durmaya veya artmaya devam ediyor. Hatta 2008 yılında yakıt, toplam işletme harcamaları içinde %36.5’a ulaşmış durumda. Tüm endüstri “biz şimdi ne yapacağız” derdine düşmüş. Amerikan havayolu şirketleri 1978 yılında regülasyona tabi tutulduktan sonra rekabet çığrından çıkmıştı. Önemli 3 havayolu şirketi gücünü kaybetmemek için savaş verirken, yeni başlayan “ucuz” havayolu şirketleri de ortalıkta kalmış olan kârlılığı alıp götürdüler. En büyük 6 havayolu şirketinden beşi ya iflas etti, ya da iflas koruma programına alındılar.
Kısaca günümüze bir göz atalım: British Airways ile Iberia birleşme görüşmelerine başladı. Birleşmenin arkasındaki motivasyon 4 yıl önceki Air France ve KLM birleşmesi. Bu birleşme ile 2011’e kadar 1 Milyar Euro tasarruf sağlanacağını gören şirketler, kendilerinin de pro-rata hesabıyla 500 Milyon Euro tasarruf sağlayacaklarını düşünüyorlar. Amerika kıtasında Delta ile Northwest birleşmeyi 2008 sonuna kadar tamamlamak istiyorlar. United Airlines ve Continental Airlines da birleşme hazırlığında.
Boeing ve Airbus 2020 yılına kadar Hindistan’dan 425 uçak siparişi aldı. Boeing bu sayının 2027 yılında bin üzerine çıkacağını öngörüyor. Şu anda Hindistan’da 3,000 pilot var ve bunlardan 600 tanesi yabancı. 2020 yılında Hindistan’ın ihtiyaç duyacağı pilot sayısı 10 bin olacak. Bu durumda Hindistan pilot ihracı yapamayacak ve kendisi pilot sıkıntısı çekecek gibi gözüküyor. Amerika planlarını ileride Hindistan gibi ülkelerden pilot ithalatı ile karşılamayı hesaplarken, son durumda bu gerçekleşemeyecek gibi görünüyor. Hindistan’da bilet fiyatları ise gelirlerin ötesinde artmaya devam ediyor. Bu yıl Nisan ayına kadar son 12 aylık periyotta %7 artan fiyatlar, önceki 12 ayda %31 ve bir öncekinde ise %59 yükselmişti. Görüldüğü gibi tüm bu gelişmeler, petrol fiyatlarının yakın zamandaki zirvesi olan 145 USD’ı yakalamasından çok önce ortaya çıkmıştı.
Havayolları o kadar aciz duruma düşmüş durumdalar ki, uçakların ağırlıklarını azaltmak için palto asılan bölümleri kaldırmaya başlamışlar. Sanki paltolar da bu bölümlerle beraber yok olacakmış gibi. Servisler azaldı, taşınan her eşya için para talep edilmeye başlandı. 150 kiloluk bir erkek ile 45 kiloluk bir bayan bu durumda aynı fiyata taşınmamaya başlayacak. Yakın zamanda yolcuların kilosuna göre taşıma başlarsa şaşırmayalım!
Bütün bu zorluklara bir de güvenlik ile ilgili sorunları eklemekte yarar var. Yolcular güvenlik kuyruklarında çok beklemeye başladı. Bu nedenle uluslararası uçuşlar için bazı havalimanları 3 saat öncesinde yolcuyu istemeye başladılar. Bu durum flyclear.com gibi firmaların önünü açtı. Geçmişi araştırılan yolcu sadece akıllı kart ve retinasını okutarak güvenlik kuyruklarını atlamaya başladı.
Sıvı, jel, köpük vs taşınmasına getirilen sınırlamalar seyahat edenleri çok sıkıyor. Otellerin havayoyolu şirketleri ile çok yakın çalışmaları, hatta bu durumu kendi avantajlarına çevirmeleri gerekiyor. Traş ve diş temizliği için verilen düşük kaliteli ürünler yerine, evdeki hizmete yakın hizmet verecek, hatta pijama vs gibi yolcunun neredeyse bavulunu dolduracak eşyaları müşterilerine sunacak oteller öne çıkacak. Bunu daha da ileri götürüp yolcu bavullarını evlerinden alıp otellerine özel kargo ile taşıyacak oteller görebileceğiz. Unutmayalım uçaklar daha fazla yolcu alabilmek için koltuk aralarını daraltıyorlar, ama rekabetten dolayı her koltuk arkasına mutlaka ekran koymak zorunda kalacaklar. Fazla oranda elektronik ekleme koltuk altlarını dolduracak ve el bagajlarının koltuk altlarına konması zorlaşacak.
Hava tarfiği yoğunlaşıyor ve şu anki hava trafik kontrol sistemleri ile artan uçak sayısına hizmet vermek zorlaşıyor. Eclipse gibi VLJ (6-8 kişilik Çok Hafif Jet) üreticileri uçaklarını teslim etmeye başladılar. Honda teslimata 2011’de başalayacak. Fiyatlar 2 Milyon USD’lerin altına düşeceği gibi birçok firma taksi, uçak paylaşma, pilot ve teknik servis hizmeti vereceği için uçak sahipliği kolaylaşacak. Bu tip uçaklar da büyük uçaklarla aynı irtifaları kullandıkları için sayılarının hızla artması hava trafiği açısından sorun yaratmaya başlayacak. Bugün için 2 pilot zorunluluğu aranırken belki de yakın gelecekte tek pilot konusu gündeme gelebilecek. İlk etapta kargo vs yolcu taşımayan uçaklarda uygulanabilecek. VLJ uçaklar bölgesel havalimanlarının artmasına neden olacak. Büyük havayolu şirketleri bile internet aracılığıyla anında toplanacak talep ile 6-8 kişilik uçaklarla bu havalimanlarından sefer yapabilecekler.
Yakın gelecekte, havayolları, uçak üreticileri, işletmeciler, onları destekleyen yan sanayi ve hizmet sektörü için hem büyük fırsatlar var, hem de büyük sorunlar var. Her geçen yıl bu sektörlerdeki sermaye gereksiniminin artmasına yol açarken, birleşmeler de kaçınılmaz hale geliyor. Bu nedenle, önümüzdeki 15 yılda Avrupa ve Amerika’da sadece American Airlines (NAFTA Havayolu) ve European Airlines (Avrupa Birliği Havayolu) kalırsa hiç şaşmayalım.
10/08/2008 BusinessWeek