CNN Türk’te konuk olduğum program’da Atatürk”ün “Teknoloji Vizyon“undan bahsettim.
Atatürk’ün “Bütün tayyarelerimizin ve motorlarının memleketimizde yapılması ve hava harp sanayinin bu esasa göre inkişaf ettirilmesi icap eder” sözleriyle 1925 yılında Tayyare Otomobil ve Motor Türk Anonim Şirketi TOMTAŞ kurulmuştu.
6 Ekim 1928 de Kayseri de Türk-Alman işbirliği ile Junkers A-20 modeli uçak üretimine başladı. Daha sonra çıkan anlaşmazlık nedeni ile 3 Mayıs 1929 da Alman lar tüm hisselerini TH Kurumuna devretti. 1932 yılına kadar; Junkers A-20 den 15 adet üretildi ve uçakların telsizleri de mevcuttu. 1932 den sonra Amerikan Curtis-Wright montajına başlandı. 1938 yılına kadar; 145 adet Alman Gotha, 112 adet İngiliz Miles-Magister tipi uçak imal edildi.
Sonra sahneye müthiş bir girişimci çıkar: Nuri Demirağ. Nuri Demirağ, 1886 yılında Sivas Divriği’de doğmuştur. İlk girişimi Cumhuriyet dönemine rastlar. Bu sürede devletin milli kaynaklarla demiryolu yapımı projesinde müteahhit olarak yer alır ve 2012 km. uzunlukta demir yolu ağı döşer.
Havacılık sanayiinde Nuri Bey de oldukça yüksek meblağda bir birikime sahipti. 1936 yılına Türkiye bütçesi 212 milyon lirayken onun servetinin 11 milyon lira olduğu dikkate alınırsa 20 yıllık Türkiye bütçesinin yaklaşık % 5’i kadar bir servete sahiptir. Yanına kendisi gibi düşünen ve Türk tasarımı uçak üretimine destek veren Uçak Mühendisi Selahaddin Alan’ı ortak alarak almıştır.
Avrupa seyahatinde, Alman Sivil Hava Federasyonu aracılığı ile beş Alman tayyare mühendisini, atölyesinde istihdam etmiştir. Uçak sanayii alanında uluslar arası alanda önemli bir isim olan Prof. Gasner ile de bir anlaşma yapılmıştır.
Nuri Demirağ, 17 Eylül 1936 tarihinde havacılık sanayiinin ilk temellerini atmaya başlamıştır. 10 yıllık devreyi kapsayan bir plan program hazırlatır. Bu program gereği, bugün Deniz Müzesi olan Beşiktaş Barbaros Hayrettin İskelesi’nin yanında Tayyare Etüt Atölyesi kurmuş ve burada kurduğu tayyare atölyesini kısa sürede büyük bir uçak fabrikası haline getirmiştir? Kuruluşu aşamasında Türk Hava Kurumu tarafından 10 adet uçak ve 65 adet planör siparişi verilmiştir.
Nuri Bey, Eylül ayında 12 uçaklık bir filoyu, Bursa, Kütahya, Eskişehir, Ankara, Konya, Adana, Elazığ ve Malatya rotasında uçurarak Türk halkına, Türk yapımı uçaklarla Türk semalarının korunabileceğini göstermek ve halka güven vermek istemiştir. İlk siparişler Türk Hava Kurumu tarafından verilmiştir.
Selahattin Alan’ın çalışmaları sonucu Nu.D.36 uçağı tamamlanmıştır. Diğer bir proje de Nu.D.38 tipi uçaktır. Alan’ın ansızın vefatı ile bu proje yarım kalmış, ancak daha sonra tamamlanmıştır. İmal edilen ND-36 (Al-2) tipi uçağı, Eskişehir’de yapılacak olan tanıtımında iniş esnasında pistin girişindeki su tahliye çukuruna girmiş ve uçak kaza-kırım geçirmiştir. Uçağın pilotu Selahattin Alan şehit olmuştur.
Bu gelişme Türk Hava Kurumu ile Nuri Demirağ’ın ileride mahkemelik olmasına neden olmuştur. Daha sonra imalatı tamamlanan Nu.D.38 uçağına Havayolları tarafından ilgi gösterilmemesi, şirkete ikinci önemli darbe olmuştur. Yeşilköy’deki Nuri Demirağ’a ait tesislerin havaalanı yapılmak üzere kamulaştırılması üzerine tam meyvesi toplanacak bir zamanda uçak üretim serüveni iflasla sonlanmıştır.
Evet devlet eliyle müthiş bir girişimci iflas ettirilmiştir. Sanki dünya devi uçak üreticilerinin hiçbir uçağı test uçuşlarında düşmemiştir.
“Devrim Arabası” 29 Ekim törenlerine zorla yetiştirilmiş bir projedir. İçine yakıt konmuş veya konmamış, önemli olan özgüven eksikliği yüzünden bir noktaya kadar getirilen proje rafa kalkmış olmasıdır.
Son olarak şunu söylemek istiyorum: Daha önce teknolojik gelişimin önünü kesen devlet, bu kez bunu fazlasıyla düzeltecektir. Türkiye çok ilginç bir döneme giriyor. Önümüzdeki 5 yıl içinde devletin de dahil olmasıyla çok önemli sıçrayışlar yaşayacağız. Bu da Türkiye’nin 2023 yılında dünyada ilk 10 ekonomi içine girişini sağlayacaktır. Bekleyelim ve görelim.